Jak leczyć łysienie?

Statystycznie dorosły człowiek dziennie traci ok. 100 włosów znajdujących się w stanie spoczynku. Jest to naturalny proces fizjologiczny, którym nie należy się martwić, gdyż w tym samym czasie podobna ich ilość rozpoczyna fazę wzrostu. Dzięki temu liczba włosów na skórze głowy jest stała. Co jednak dzieje się, gdy ta równowaga zostaje zachwiana? W takiej sytuacji mamy do czynienia z łysieniem.

Nadmierne wypadanie włosów

Łysienie jest powszechnym problemem, z którym boryka się mnóstwo ludzi – zarówno kobiety, jak i mężczyźni, niezależnie od wieku. Czasem dotyka to nawet dzieci. Może być ono wynikiem przejściowego lub trwałego wypadania włosów na ograniczonej powierzchni czy też obejmującego całą owłosioną skórę głowy, a niekiedy także inne okolice owłosione.

Czy jest to proces odwracalny?

Tak. W większości przypadków nadmierne wypadanie włosów jest odwracalne w sposób całkowity lub częściowy, co znaczy, że ustępuje po usunięciu czynnika wywołującego. Zdarzają się jednak sytuacje, kiedy dochodzi do całkowitego uszkodzenia mieszków włosowych – wtedy mówimy o łysieniu nieodwracalnym. Są to jednak sporadyczne przypadki.

Mechanizm łysienia jest odzwierciedleniem reakcji mieszka włosowego anagenowego na czynniki szkodliwe. W związku z tym wyróżnia się trzy typy łysienia: anangenowe, telogenowe oraz mieszane.

Przyczyny łysienia

Istnieje wiele przyczyn nadmiernego wypadania włosów. Należą do nich między innymi:

• wiek biologiczny,
• sposób odżywiania: niedobór żelaza, kwasu foliowego, cynku, miedzi, witaminy B, H, A, aminokwasów, jadłowstręt psychiczny, używki,
• zaburzenia hormonalne – przede wszystkim zbyt wysoki poziom androgenów,
• urazy psychiczne, których objawem jest wyrywanie włosów,
• przyjmowane leki: chemioterapeutyki, psychotropy, środki cytotoksyczne (metotreksat) i immunosupresyjne, antykoagulanty (heparyna, kumaryna), beta blokery (propranolol), hormony (danazol, androgeny), leki obniżające stężenie lipidów (fibraty), leki przeciwdrgawkowe (karbamazepina), leki przeciwtarczycowe (tiamazol, tiouracyl), witaminy (retinoidy, witamina A), złoto,
• zatrucie metalami ciężkimi: talem, arsenem, rtęcią,
• choroby ogólnoustrojowe: toczeń rumieniowaty układowy, wrzodziejące zapalenie jelita grubego, cukrzyca, choroby wątroby, atopowe zapalenie skóry, ziarniniak grzybiasty,
• choroby zakaźne: ostre choroby gorączkowe, grypa, AIDS, gruźlica, kiła,
• choroby włosów lub skóry owłosionej: grzybica, łojotokowe zapalenie skóry,
• łysienie mechaniczne: nadmierne naciąganie włosów (np. splatanie ciasno warkoczy),
• zła pielęgnacja – zbyt częste mycie włosów źle dobranymi preparatami,
• stres,
• sezonowość – wiosna, jesień.

Łysienie androgenowe

Łysienie androgenowe to jednostka chorobowa, która w większości przypadków uwarunkowana jest genetycznie. Charakteryzuje się zależnym od androgenów, postępującym wypadaniem włosów.

Główną rolę w łysieniu androgenowym odgrywa metabolit tkankowy testosteronu – dihydrotestosteron (DHT).

Powstaje on z testosteronu pod wpływem enzymu 5α-reduktazy i oddziałuje na receptory androgenowe mieszków włosowych, prowadząc do tzw. miniaturyzacji mieszków włosowych, w wyniku skrócenia fazy anangenowej w każdym kolejnym cyklu. Wyrastające włosy są krótsze, cieńsze i słabiej napigmentowane, a w końcu wyrastają podobne do włosów meszkowych.

Wrażliwość na DHT jest różna w poszczególnych częściach ciała – najbardziej wrażliwe są mieszki włosowe w okolicy czołowej, najmniej w obrębie rzęs i okolicy potylicznej.

Problem ten dotyka przede wszystkim mężczyzn, ale również i kobiet, dlatego występuje w dwóch postaciach – jako łysienie androgenowe typu męskiego oraz żeńskiego.

Łysienie typu męskiego

Pierwsze objawy łysienia androgenowego typu męskiego pojawiają się zwykle po okresie dojrzewania w postaci cofnięcia linii włosów w okolicy czołowo-skroniowej (tworząc „zakola”), a następnie ciemieniowej (na szczycie głowy). W późniejszych latach może się ono rozprzestrzeniać w kierunku skroni i ciemienia, pozostawiając koronę włosów na potylicy i częściowo w okolicach skroniowych.

Ryzyko wystąpienie tego typu łysienia u mężczyzny zwiększa się przy pozytywnym wywiadzie rodzinnym, kiedy podobne objawy zdiagnozowano u ojca lub u dziadka ze strony matki.

Łysienie typu żeńskiego

Rzadsze występowanie i na ogół mniejsze nasilenie łysienia androgenowego u kobiet wynika m.in. z fizjologicznie mniejszych stężeń krążących we krwi androgenów, mniejszej ilości receptorów androgenowych, mniejszej aktywności enzymu 5α-reduktazy, a także działania aromatazy przekształcającej testosteron w estradiol.

Łysienie objawia się utratą gęstości włosów na szczycie głowy bez przesunięcia linii włosów. Ma to związek z zastępowaniem jednostek mieszkowych złożonych z 3-4 włosów do jednostek jednowłosowych.

Czy łysienie androgenowe można wyleczyć?

Łysienie androgenowe jest procesem częściowo odwracalnym. Jego leczenie jest dość skomplikowane ze względu na czynniki takie jak: wiek, uwarunkowanie genetyczne oraz wrażliwość na androgeny. Najczęściej stosuje się terapię miejscową opartą na wcieraniu preparatu w skórę głowy chorego. Wykorzystuje się do tego produkty zawierające minoksydyl (który m.in. zwiększa mikrokrążenie, przyspieszając podziały mitotyczne komórek mieszków włosowych) lub steroidy. Niestety efekty tego typu terapii widoczne są jedynie w trakcie trwania kuracji, gdyż po odstawieniu preparatu problem łysienia powraca.

Innym sposobem leczenia wypadania włosów jest stosowanie preparatów doustnych zawierających w swoim składzie finasteryd, który zmniejsza stężenie DHT, hamując tym samym miniaturyzację mieszków włosowych. Niestety, podobnie jak w przypadku preparatów z minoksydylem, efekt widoczny jest tylko podczas zażywania leku. Często pacjent musi przechodzić leczenie wielokrotnie, aż do momentu znalezienia najbardziej odpowiedniego dla niego preparatu, który sprawi, że efekty będą widoczne i długotrwałe. Wymaga to czasu i konsekwencji.

W przypadkach, gdy leczenie farmakologiczne zawodzi istnieje możliwość przeszczepu włosów – często z części potylicznej w miejsce powstałej łysiny. Jest jednak uzależnione od kilku czynników. Przy nawracających stanach zapalnych skóry głowy czy innych schorzeniach układowych, a także braku włosów w miejscu dawczym, przeszczep nie wchodzi w grę.

Łysienie plackowate

Łysienie plackowate to choroba mająca prawdopodobnie podłoże autoimmunologiczne, często występująca rodzinnie, charakteryzująca się nagłą ogniskową utratą włosów zlokalizowaną wyłącznie na owłosionej skórze głowy, choć występuje czasem również w okolicach pachowych, płciowych oraz w obrębie brwi i rzęs.

Etiopatogeneza łysienia plackowatego jest złożona i nie do końca poznana. Prawdopodobną przyczyną  łysienia plackowatego jest autoimmunologiczna odpowiedź komórkowa organizmu, co prowadzi do autoagresji błędnie funkcjonującego układu odpornościowego i atakowania własnych komórek – w tym przypadku mieszków włosowych. Chorzy z łysieniem plackowatym są bardziej skłonni do posiadania innych chorób autoimmunologicznych, takich jak choroby tarczycy, bielactwo czy toczeń rumieniowaty. Rozwój łysienia plackowatego zależy od czynników genetycznych, a jak podają niektórzy autorzy – nasilony stres również może stanowić czynnik wyzwalający chorobę u osób predysponowanych.

Istnieje wiele odmian łysienia plackowatego. Każda z nich ma swoje charakterystyczne objawy wizualne. Wyróżniamy:

• łysienie plackowate ogniskowe – jedno lub więcej dobrze odgraniczone,
  owalne lub okrągłe ognisko łysienia,
• łysienie całkowite – obejmuje całą skórę głowy,
• łysienie uogólnione- zajmuje całą skórę głowy, miejsca owłosione na twarzy (brwi, rzęsy), owłosienie pachowe oraz włosy meszkowe,
• łysienie złośliwe- jest wynikiem opornego reagowania na długotrwałe leczenie,
• łysienie rozlane – łysienie rozlane pojawia się, gdy nie można wyodrębnić poszczególnych ognisk,
• łysienie brzeżne – łyse partie tworzą pas wokół głowy zajmując okolice potyliczne, czołowe i skroniowe.

Typowe zmiany chorobowe mają charakter dobrze odgraniczonego ogniska pozbawionego owłosienia, w obrębie którego skóra wygląda na zupełnie zdrową. Charakterystycznym objawem łysienia plackowatego jest obecność tzw. włosów wykrzyknikowych. Najczęściej jest to jeden placek, chociaż może ich wystąpić więcej.

Leczenie łysienia plackowatego

Nie ma jednej skutecznej formy terapii na łysienie plackowate, ponieważ przyczyna choroby wciąż nie jest do końca znana. Zatem metody leczenia dobierane są indywidualnie do pacjenta, jego wieku, rodzaju łysienia oraz stopnia zaawansowania choroby.

Podobnie jak w przypadku łysienia androgenowego można stosować wcierki do włosów zawierające w swoim składzie minoksydyl. Należy jednak pamiętać o efektach widocznych jedynie podczas trwania kuracji. Inną metodą jest farmakoterapia. Leki, które najczęściej są polecane przez dermatologów, mają na celu przede wszystkim spowodowanie stanu zapalnego, co ma na celu pobudzenie cebulek włosów do wzrostu. Zwykle stosuje się zatem te wykazujące działanie immunosupresyjne np. kortykosteroidy czy też alergeny kontaktowe.

Alternatywą od tego typu leczenia mogą okazać się:

• fotochemio terapia (PUVA),
• krioterapia,
• mezoterapia igłowa/mikroigłowa.

Łysienie telogenowe

Łysienie telogenowe stanowi bardzo częstą przyczynę przerzedzenia owłosienia na głowie. Dotyczy niemal wyłącznie kobiet i jest związane z zaburzeniem cyklu życia włosa.

Tu należy wspomnieć, że każdy włos przechodzi swój własny cykl życia, który można podzielić na trzy fazy:

• Anagen (faza wzrostu)– trwa od 3 do 6 lat. Na zdrowej skórze głowy ok. 80-85% włosów znajduje się w tej fazie.
• Katagen (faza przejściowa)– trwa ok. 1–2 tygodni. W tym czasie włos przestaje rosnąć i przygotowuje się do wypadnięcia – koniec włosa odrywa się od brodawki leżącej w mieszku włosowym i przesuwa bliżej powierzchni skóry. W tej fazie znajduje się mniej niż 1% włosów.
• Telogen (faza spoczynku)– trwa od 2 do 4 miesięcy. Zrogowaciały „stary” włos tkwi w górnym odcinku mieszka włosowego, po czym zostaje wypchnięty przez nowy włos anagenowy (który zaczął dopiero rosnąć). W tej fazie znajduje się ok. 15% włosów.

W chwili gdy naturalny cykl życia włosów  zostaje zaburzony, na głowie może znajdować się nawet 60–80% włosów fazie spoczynku, co widoczne jest jako wyraźne przerzedzenie owłosienia. Mówimy wtedy o łysieniu telogenowym.

Typowym przykładem łysienia telogenowego jest łysienie poporodowe. W 2. i 3. trymestrze ciąży pod wpływem ochronnego działania estrogenów dochodzi do zahamowania przejścia włosów w kolejne fazy cyklu i przedłużenie fazy anagenu, w związku z czym do 4 miesięcy po porodzie może wystąpić nasilona utrata owłosienia. Czynnikami wyzwalającymi łysienie telogenowe mogą być także choroby gorączkowe, stosowanie drastycznej diety, stres emocjonalny, pooperacyjny. Może także wystąpić w przebiegu niedoczynności tarczycy czy niedoborów żelaza.

Leczenie łysienia telogenowego

W przebiegu łysienia telogenowego występuje równomierne przerzedzenie włosów w obrębie całej skóry głowy, które utrzymuje się przeważnie przez kilka miesięcy i samoistnie ustępuje po zaprzestaniu działania czynnika wywołującego. Leczenie łysienia tego typu polega na próbie wychwycenia czynnika przyczynowego i jego usunięciu. Często bywa zalecane podawanie doustne żelatyny i biotyny. W leczeniu miejscowym można stosować minoksydyl czy glikokortykosteroidy.

Podsumowanie

Istnieje wiele przyczyn nadmiernego wypadania włosów. Nigdy nie należy go bagatelizować. Ważna jest szyba reakcja i udanie się do odpowiedniego specjalisty, którym może być dermatolog czy trycholog, a następnie stosowanie się do jego zaleceń.